Een pleidooi om ADHD’ers beter te begrijpen

Iedereen kent vast wel iemand uit de omgeving met ADHD. Zo niet, dan ken je er nu eentje: ik! Ja, ik ben zo iemand die urenlang op haar telefoon kan scrollen, een kamer binnenloopt en vergeet wat ik daar moest doen, en simpele taken uitstelt tot het laatste moment. Stilzitten? Bijna onmogelijk, meestal wiebelt er een been of dwalen mijn gedachten. En ik ben ook diegene die soms ongeduldig is, anderen onderbreekt of dingen eruit floept waarvan je denkt: “Dat zei ze toch niet echt?” Maar wees gerust, ik bedoel het niet verkeerd. Sterker nog, vaak zeg ik wat iedereen denkt, maar niet durft uit te spreken.

Wij ADHD’ers komen soms over als druk, ongeïnteresseerd of lui, maar niets is minder waar. Wat voor 95% van de mensen werkt, doet bij ons brein vaak het tegenovergestelde. Het vraagt een andere aanpak, een andere manier van denken en werken. Als je een ADHD’er de ruimte geeft om op een eigen manier te werken, kunnen er indrukwekkende dingen ontstaan.

ADHD is een ander type brein

Mensen met Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) hebben eigenschappen als hyperactiviteit, onoplettendheid en impulsiviteit, maar laten we één ding helder stellen: iedere ADHD’er is anders. Wist je bijvoorbeeld dat er veel verschillen zijn tussen mannen en vrouwen met ADHD? Zo blijkt uit onderzoek[1] dat mannen vaker hyperactief en impulsief gedrag laten zien, terwijl vrouwen juist kampen met onoplettendheid, angst en soms depressie. Daarom wordt de diagnose bij vrouwen vaak pas op latere leeftijd vastgesteld. Niet altijd overigens, ik kreeg op mijn tiende al het label “ADHD-probleemkind”.

ADHD wordt vaak gezien als een beperking, maar het is geen probleem dat “opgelost” moet worden. Het is simpelweg een neurotype, een ander type brein met uitdagingen maar vooral unieke voordelen die het leven op bijzondere manieren kunnen verrijken.

Positieve kenmerken

Tijdens mijn zoektocht naar een wetenschappelijke onderbouwing voor mijn pleidooi, stuitte ik op een onderzoek[2] dat focust op de positieve aspecten van succesvolle ADHD’ers. Hieronder volgt een korte samenvatting van zes positieve kernthema’s:

Cognitieve dynamiek

De cognitieve dynamiek bij ADHD omvat sterke mentale activiteit met spontane, originele denkprocessen, levendige beelden en momenten van hyperfocus. We kunnen ons dus diep concentreren op onderwerpen of taken die ons boeien. Creativiteit en nieuwsgierigheid zijn een natuurlijk deel van onze persoonlijkheid.

Moed

Mensen met ADHD tonen vaak moed door uitdagingen te overwinnen, zoals angst en sociale uitsluiting. ADHD’ers worden vaak gezien als buitenstaanders, omdat we ons verzetten tegen sociale normen en culturele verwachtingen. Dit omvat psychologische en morele eigenschappen die geassocieerd worden met rechtvaardigheid, sociale rechtvaardigheid en mensenrechten. Ook avontuurlijkheid, doorzettingsvermogen en integriteit vallen onder de eigenschappen-lijst.

Hoog energieniveau

Deze komt vast niet als een verrassing. Alle deelnemers aan dit onderzoek rapporteerden een overvloed aan fysieke energie.

Menselijkheid en sociaal vermogen

Heeft die ene ADHD’er die jij kent ook altijd sociaal succes? Logisch, want mensen met ADHD tonen sterke sociale vaardigheden en intelligentie: het vermogen om relaties te beheren, sociaal bewust te zijn en aanpassingsvermogen. We gebruiken humor en zelfacceptatie als belangrijke hulpmiddelen en erkennen onze emoties.

Veerkracht

Veerkracht beschrijft hoe mensen met ADHD omgaan met uitdagingen en stress. We ontwikkelen strategieën zoals zelfregulatie, waarmee we ons gedrag en emoties effectief beheersen. Dit kan mentaal uitputtend zijn. Veerkracht helpt ons om door te zetten en te floreren, zelfs in moeilijke omstandigheden, door eigenschappen als aanpassingsvermogen en doorzettingsvermogen te benutten.

Transcendentie

Wat? Deze kwam ook nog niet in mijn woordenboek voor, maar transcendentie verwijst naar het ervaren van schoonheid en uitmuntendheid. Dit thema omvat gevoelens van verwondering en bewondering bij het waarnemen van talent of schoonheid. De eigenschappen openheid, extraversie en een positieve instelling horen hierbij.

Deze lijst komt voor mij heel dichtbij. Misschien herken je er ook iemand anders in, of zelfs jezelf. Vanuit mijn eigen ervaring – zowel als ADHD-ervaringsdeskundige als vanuit mijn achtergrond in HR – heb ik nagedacht over manieren waarop leidinggevenden mensen met ADHD kunnen ondersteunen en in hun kracht kunnen zetten. Hieronder deel ik een aantal praktische tips die het verschil kunnen maken.

1. Effectieve communicatie

• Regelmatige check-ins: Plan frequente gesprekken om te begrijpen wat je collega nodig heeft. Luister actief en zorg dat ze zich gehoord en geaccepteerd voelen.
• Tweerichtingsfeedback: Creëer een veilige omgeving waarin feedback wederzijds is en er ruimte is voor verbetering.
• Inclusiviteit in gesprekken: Open en eerlijke communicatie met het hele team helpt bij het erkennen van de sterke en zwakke punten van ADHD. Dit bevordert begrip en inclusie.

2. Vrijheid en flexibiliteit

• Flexibele werktijden: ADHD’ers hebben baat bij werken op momenten dat ze zich goed kunnen concentreren. Overweeg afwijkende werktijden of thuiswerken waar mogelijk.
• Bewegingsruimte: Geef ruimte om tussendoor te bewegen, te sporten of even iets anders te doen. Dit bevordert hun focus en productiviteit.
• Rustige werkomgeving: Zorg voor een werkplek waar ze zich kunnen terugtrekken als ze zich moeten concentreren.

3. Bewustzijn en inclusie

• Inclusieve teams: Het gevoel van ‘erbij horen’ is essentieel. Betrek werknemers met ADHD actief in teamactiviteiten en bouw een cultuur van wederzijds begrip.
• Sociale signalen erkennen: ADHD’ers zijn sociaal bewust en merken vaak spanningen of ontevredenheid in een team op. Dit bewustzijn kan positief worden benut door hen een verbindende rol te geven.

4. Structuur en uitdaging

• Duidelijke doelen: Geef heldere instructies en breek grotere projecten op in kleinere, beheersbare stappen. Zorg voor concrete deadlines.
• Ruimte voor eigen initiatief: Naast reguliere taken, moedig aan om creatieve oplossingen of nieuwe ideeën voor te stellen.
• Uitdagingen bieden: Bied kansen om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen, wat helpt bij het behouden van hun interesse en betrokkenheid.
• Sociale activiteiten: ADHD’ers floreren vaak in sociale omgevingen. Betrek ze bij sociale initiatieven, zoals een feestcommissie of klantbezoeken. Ze brengen energie en enthousiasme mee, wat een positieve invloed kan hebben op het team.

Het omgaan met ADHD op de werkvloer draait niet alleen om begrip, maar ook om bewust aanpassingen maken. Wij ADHD’ers brengen unieke kwaliteiten mee, zoals creativiteit, sociale intelligentie, en doorzettingsvermogen, maar hebben soms moeite met strenge regels of klassieke werkmethoden.

ADHD is geen beperking, maar een andere manier van zijn, met de kracht om teams te verrassen, te inspireren en te versterken – als we er maar de ruimte voor geven.

[1] Stibbe, T., Huang, J., Paucke, M., Ulke, C., & Strauss, M. (2020). Gender differences in adult ADHD: Cognitive function assessed by the test of attentional performance.

[2] Sedgwick, J.A., Merwood, A. & Asherson, P. The positive aspects of attention deficit hyperactivity disorder: a qualitative investigation of successful adults with ADHD. ADHD Atten Def Hyp Disord 11, 241–253 (2019)